Met het vliegtuig op vakantie, hoe slecht is dat nou eigenlijk? Die vraag ‘beantwoordde’ ik eerder door het vliegen te vergelijken met autorijden en reizen met de bus of trein. Dat is een interessante vergelijking, maar eigenlijk geen antwoord op de vraag. Dus nu in de herkansing: hoe slecht is vliegen nou echt?
De vergelijking tussen vliegen en andere vervoersmiddelen was gebaseerd op CO2-uitstoot. Voor het berekenen van de milieuimpact zijn meer factoren meegenomen: effecten op ecosystemen (bodem, water, landgebruik en ontbossing, klimaatverandering, etc.), menselijke gezondheid en uitputting van grondstoffen. Vliegen scoort flink op meerdere van die factoren.
Nog even de vergelijking: Als je in je eentje naar Rome gaat, zou het momenteel wat betreft CO2-uitstoot niet veel uitmaken of je vliegt of met de auto gaat volgens de gegevens van Connekt Lean and Green. Als ik 1600 kilometer invul in de impactcalculator, blijkt vliegen echter ruim 25% meer milieuimpact (een veel breder begrip dan alleen CO2-uitstoot, zie onder) te maken dan de auto. Bovendien kun je de impact van een auto delen met eventuele medereizigers, terwijl de impact per vliegtuig al per persoon geteld wordt en dus alleen maar groter wordt als je met meer mensen reist.
Ongeacht welke getallen het meest accuraat zijn, blijft het een keuze voor de lesser evil. Zelfs als je met de trein of bus gaat veroorzaak je enige mate van uitstoot. Net zoals je (indirect) uitstoot veroorzaakt wanneer je je huis verwarmt, eten consumeert of spullen koopt.
Definitie van ‘slecht’
Vrijwel alles wat we doen heeft een milieuimpact tot gevolg en het is van groot belang dat we die impact zo klein mogelijk maken. Dat een vliegreis slechter is dan een keertje lang douchen zal duidelijk zijn, maar wanneer het per definitie slecht is ligt vooral aan je eigen doel én aan de rest van je gedrag.
Een gemiddelde Nederlander vliegt zo’n 4200 kilometer per jaar en komt samen met een aardige portie vlees, heel veel spullen, behoorlijk wat autokilometers en nog wat meer dingen uit op een milieuimpact die zo groot is dat hij eigenlijk vier aardbollen nodig zou hebben.
Als jouw doel is om niet vervuilender te leven dan die gemiddelde Nederlander, zou je kunnen stellen dat 4200 kilometer vliegen niet slecht is. Als je minder vervuilend wil leven dan die gemiddelde Nederlander en je eet bijvoorbeeld geen vlees, zou die 4200 kilometer vliegen ook niet zo’n probleem moeten zijn. Vergeet daarbij niet dat je al snel meer kilometers vliegt als je buiten Europa of vaker per jaar vliegt.
Maar als we het over duurzaamheid hebben, zou het uiteindelijke doel niet anders kunnen zijn dan absoluut niet meer dan die ene aarde te gebruiken. We hebben er simpelweg maar eentje en eerlijk zullen we alles delen. Past vliegen wel in dat plaatje?
Is er plaats voor vliegen in een duurzaam leven?
Ik pak de impactcalculator er nog even bij. Die gemiddelde Nederlander scoort hiermee 923 punten. Aangezien hiervoor ongeveer vier aardbollen nodig zijn, zou die impact voor een duurzaam leven met 75% moeten krimpen naar zo’n 231 punten.
Als het gedrag van dit fictieve persoon onveranderd blijft, maar hij vliegt die 4200 kilometer niet, komt hij uit op 868 punten. Voor die gemiddelde Nederlander is dus niet alleen vliegen, maar nog veel meer aan zijn gedrag niet duurzaam.
Je denkt dat je wel mag vliegen omdat je veganist bent? Iemand die geen vlees en zuivel eet en verder zo leeft als een gemiddelde Nederlander scoort 683 punten met vliegen en 629 punten zonder vliegen. Alleen veganist zijn is helaas dus echt geen excuus om te kunnen vliegen.
Zelf heb ik lang gedacht dat ik me wel een vlucht kon veroorloven, omdat ik verder vrij zuinig leef. Pas rekende ik mijn impact uit voor de periode van augustus 2016 tot en met juli 2017. Zelfs als ik helemaal niet gevlogen zou hebben, kwam ik nog op 279 punten uit. Goed voor 1,2 aardbol. Maar in een duurzaam leven past daar dus nog steeds geen vlucht bij. Geen enkele kilometer, laat staan de halve aardbol – die ene die we hebben – die ik daadwerkelijk overvloog.
Ben je veganist, autoloos, koop je alleen tweedehands kleding en spullen, woon je klein, gebruik je weinig stroom, gas en water en zit je niet dagelijks in het OV? Dan wil ik je in eerste instantie heel veel complimenten geven en ben ik natuurlijk ook megabenieuwd naar jouw resultaten bij de impactcalculator! Volgens mijn logica hierboven zou je dan voor het deel dat je onder de 231 punten scoort, een stukje kunnen vliegen.
Maar als je überhaupt al onder die 231 punten weet te komen, kom je waarschijnlijk op een potentiële vliegafstand uit die ook met de auto, trein of bus af te leggen is. In theorie zou je je punten van een paar jaar kunnen opsparen voor een verdere reis, maar dan draag je nog steeds bij aan het vrijkomen van fossiele energie. Bovendien is jouw eco-positieve gedrag méér dan welkom om mee te compenseren voor vrijwel elke westerling die niet zo goed bezig is als jij.
Verdere problemen met vliegen
Voorlopig vliegen we nog altijd op kerosine. Kerosine is een fossiele brandstof, de winning ervan leidt al tot landgebruik en milieuvervuiling, en de verbranding ervan levert direct – en in grote mate! – bij aan klimaatverandering. Dit klinkt heel abstract en is heel onzichtbaar, maar is verreweg het grootste probleem. Het is waarom ik je aan de groene stroom wil krijgen – in het kwadraat. Het gebruik van een fossiele brandstof maakt vliegen eigenlijk per definitie al niet duurzaam. Het is onhoudbaar, want zelfs als extreme klimaatverandering er geen einde aan maakt, raakt de kerosine uiteindelijk simpelweg op.
Alleen in Oslo en Los Angeles kan een deel biobrandstof (maximaal 50%) bijgetankt worden, maar deze hernieuwbare brandstof is voorlopig veel te duur om snel grootschaliger toegepast te worden. Een grootschalige vraag zou bovendien andere problemen met zich meebrengen, want hoeveel land gebruiken we dan voor voedsel en hoeveel voor brandstof? Het is momenteel wel de meest logische en haalbare weg naar een iets duurzamere vorm van vliegen. Na aanpassing van de kwaliteit van de brandstof en de motoren, zouden vliegtuigen in theorie uiteindelijk volledig op hernieuwbare biobrandstof kunnen vliegen. Maar zo ver is het voorlopig nog lang niet.
CO2-compensatie is nuttig, maar zouden we naar mijn idee vooral moeten toepassen op uitstoot die we níet kunnen voorkomen, zoals bij het verbouwen van plantaardig voedsel, en niet op uitstoot die we wél kunnen voorkomen, zoals bij vliegvakanties. Ook is compensatie vaak gebaseerd op het voorkomen van uitstoot ergens anders. Zolang we CO2 niet grootschalig uit de lucht kunnen halen en veilig op kunnen slaan, kan de CO2-uitstoot van een vlucht nooit echt ongedaan gemaakt worden. En ook dat is iets wat voorlopig nog niet lukt.
Vliegen op elektriciteit of op een andere duurzame manier lijkt op korte termijn nog geen realiteit te worden. Vliegtuigen worden wel steeds iets efficiënter, maar dat weegt bij lange na niet op tegen de groei van de luchtvaartsector. Ook de Hyperloop en teleporter (waar blijft die?!) zijn (nog) geen alternatieven om snel grote afstanden af te leggen.
Geluidsoverlast en luchtvervuiling zijn grote gevolgen, met name voor omwonenden, en ook landgebruik speelt een rol.
Conclusies
Voor een reisliefhebber zoals ik is dit ontzettend slecht nieuws. Of nou ja, nieuws… ik wist natuurlijk allang dat vliegen niet zo goed was, maar zó slecht! Dat wil ik liever nog steeds niet echt weten. Maar ik vind ook dat het eens gezegd moet worden.
Er zijn allerlei redenen om er alsnog voor te kiezen om wél te vliegen. Die heb ik zelf voorlopig ook nog, maar het spookt nogal door mijn hoofd de laatste tijd and it ain’t looking pretty. Zoals ik het nu zie zijn die redenen allemaal gebaseerd op ons eigen geluk en ontwikkeling. Dit is zeker ook wat waard, maar ja, eigenlijk alleen maar voor onszelf dus.
Laten we er geen doekjes om winden, geen smoesjes verzinnen. Als het op duurzaamheid aankomt, is vliegen met geen enkele mogelijkheid goed te praten. Niet. Nooit.
Jeetje. Confronterend zeg! Nou heb ik echt al jaren niet meer gevlogen, maar ik had er geen idee van dat het echt zó slecht was. Daar zouden meer mensen zich bewust van moeten zijn!
Ik had hetzelfde hoor. Ik heb waarschijnlijk ietsjepietsje meer gevlogen de laatste jaren, maar voelde me over elke vlucht even schuldig en heb nu pas door dat een vlucht van 10.000 kilometer ook bijna 10 keer slechter is dan een vlucht van 1000 kilometer. Super logisch natuurlijk, maar nooit zo bij stil gestaan. Nu besef ik pas dat een lange vlucht gewoon echt te erg is en een korte vlucht vaak wel te vervangen is met een duurzamere optie. Maar ja, hoe kom ik nou binnen een paar weken in Thailand en weer terug? :’)
Heb je deze al eens gezien: https://www.youtube.com/watch?v=fxis7Y1ikIQ. Ook confronterend…. Wij vliegen vanuit principe de laatste jaren heel weinig tot niet meer
Wow, heftig filmpje. Wel een confronterende vergelijking hoor. Dat maakt het wat tastbaarder.
Jullie zijn dus al veel langer op de hoogte. Ik wist al wel langer dat vliegen ‘niet zo goed’ was, maar het begint nu pas een beetje door te dringen hoe erg het echt is. Ook hoe mega verwend het is om überhaupt zoveel te vliegen trouwens. Als student is geld de enige barrière en met een inkomen en die belachelijk lage prijzen, is die er eigenlijk ook niet echt meer.
Volgend jaar gaan we weer treinen. Nog tips? 😉
Phoe, dit artikel zet me wel aan het denken. Toch maar vaker op fietsvakantie gaan zoals deze zomer. (Al pak ik volgende week wel het vliegtuig…)
Mijzelf ook hoor! Ik ging altijd het liefst in februari/maart en oktober/november op vakantie, want laagseizoen en slecht weer in Nederland, dus hoppa lekker naar een warm zonnig land. Voortaan misschien toch maar in mei en september met de trein naar mooie plekjes in Europa. Of met de fiets inderdaad, als je daarvan houdt 😛
Au…au…au… au au au AU AU AU AU!!!! Stop hurting me!!! 😉
Nee, pfoe, je had me er al eerder mee aan het denken gezet (bij je-impactcalculator-die-ik-nog-steeds-moet-invullen), maar al die redenen onder elkaar zijn toch wel pijnlijk veel argumenten om het gewoon écht niet te doen, for the planet’s sake. Maar toch… ik ga je geen oogklepexcuses geven voor het feit dat ik nog steeds die reis naar Azië ga maken dit najaar (met het vliegtuig), maar wel het slapste excuus dat er is: ik vind verre reizen maken fantastisch en met ander vervoer gaan is me teveel gedoe. Misschien heel stom, maar in ieder geval eerlijk. Telt dat ook een klein, klein beetje? 😉
Thanks voor dit artikel, je blijft me aan het denken zetten.
Haha nee, voor het klimaat, milieu en natuur zijn dit allemaal kutsmoesjes die het er geen greintje beter om maken. Maar als mens en reisliefhebber snap ik het ook als geen ander. Je ziet mijn staafdiagrammen op dat ene specifieke thema niet voor niets door het dak gaan. Dat doet oprecht een beetje zeer en ik weet nog niet zo goed wat ik daar in de toekomst mee ga doen. Dikke kans dat ik die smoesjes ook nog wel eens ga toepassen, maar sowieso niet meer klakkeloos. Wordt vervolgd!
Ten eerste weer mijn complimenten voor je artikel. Je zoekt dingen altijd echt tot op de bodem uit, heel fijn! Verder zette dit artikel me aan het denken toen je de bio brandstof in Oslo en LA noemde. Je noemt dat dit te duur is, maar waarom wordt er dan eigenlijk naar een oplossing gezocht in die hoek.. Ik bedoel uiteindelijk is de probleemstelling; ‘hoe komen we, zonder vervuiling, van A naar B. A en B liggen ver van elkaar en we willen er snel zijn’. Men blijft dan toch eigenlijk heel erg in het hokje ‘dit moet bio brandstof zijn voor een al bestaand vervoersmiddel’ hangen. Misschien is er wel een ander vervoersmiddel, een die nog niet bestaat, die je wel makkelijk en rendabel duurzaam kunt maken. Nouja, ik heb er ook het antwoord niet op natuurlijk. Maar je zette me wel aan het denken.
Dank je, Marieke 🙂
Goede vraag! Voor ons gaat het er inderdaad om hoe we van A naar B kunnen met zo min mogelijk uitstoot, vervuiling en andere overlast. Je hebt helemaal gelijk dat we ons niet blind moeten staren op dat vliegtuig. Ik ben zelf erg benieuwd naar de ontwikkeling van transportmiddelen zoals de hyperloop en de zelfrijdende auto. Ook zouden hogesnelheidstreinen heel wat mensen uit het vliegtuig moeten kunnen krijgen als er een beter en uitgebreider netwerk zou zijn. Oh, en er zou een snelweg en/of spoorlijn gepland worden van Londen naar New York!
Dat een goed alternatief er nog niet is, heeft denk ik meerdere oorzaken. Om te beginnen is de technologie voor die hyperloop en zelfrijdende auto nog niet ver genoeg ontwikkeld. Over Europese (nacht)treinen heb ik begrepen dat de verschillende landen niet goed samenwerken en daarbij zal het snel een dure en risicovolle investering zijn terwijl ze nu juist zoveel mensen voor het vliegtuig zien kiezen. De voornaamste reden is misschien nog wel dat de luchtvaartindustrie veel te veel macht en voordelen heeft. Vliegtickets en kerosine worden niet belast en luchthavens krijgen enorme subsidies. Het is niet voor niets dat vliegtickets vaak goedkoper zijn dan een treinkaartje.
Het verduurzamen van vliegtuigen is voor de korte termijn denk ik het meest realistisch. Veel liever zou ik zien dat overheden het roer radicaal omgooien, de luchtvaart (extra) belasten in plaats van subsidiëren en de opbrengsten daarvan investeren in nationaal en internationaal openbaar vervoer.
Ik beland hier dik twee jaar na de publicatiedatum omdat ik zocht op de CO2-impact van vliegen en dan met name van een vakantie die een collega van me gaat maken naar Nieuw-Zeeland. Een soort wanhopige poging om haar met cijfers om de oren te slaan.
Ik weet al dat dit niets gaat uithalen. Ze gaat toch, net als al die anderen die dondersgoed weten dat het echt heel slecht is voor ons allemaal. Het getuigt van verbijsterend egocentrisme.
Je artikel is prima en na twee jaar snijdt het nog steeds hout. Het belicht de schaduwkanten van onze manier van reizen en de conclusie is ook (wat mij betreft) de enige juiste: vliegen kan gewoon niet meer. Niet totdat we een manier gevonden hebben om dat te doen zonder verdere negatieve impact op onze leefomgeving.
De urgentie is sinds 2017 een stuk groter geworden. Nu het bijbehorende gedrag nog. Heb jij inmiddels iets veranderd in je (vlieg)gedrag? Of vind je nog steeds dat je eigen geluk meer waard is dan dat van anderen op deze wereld? Beetje cru gesteld misschien, maar ik hoop dat je begrijpt wat ik bedoel.
Ha Hans. Ja! Goed dat je het vraagt en ik begrijp heel goed wat je bedoelt. Toen ik dit artikel schreef drong het steeds meer tot me door dat die vliegreizen inderdaad nogal egocentrisch zijn. Voor eind 2017 had ik al een vliegreis gepland en heb ik die ook gemaakt, hoewel ik me er toen voor het eerst echt rot over voelde omdat ik meer wist dan daarvoor. Daarom besloot ik in 2018 minimaal een jaar niet te vliegen. Dat klinkt nogal karig voor veel mensen, maar het was voor mij zo niet te definitief en wel behapbaar genoeg om mee te beginnen. Van te voren schreef ik daarover (hier) en na dat jaar opnieuw (hier).
In dat jaar heb ik wel echt gemerkt dat ik dat vliegen veel te makkelijk maakte en verre reizen verheerlijkte. Ik hou nog steeds van reizen, maar dat hoeft niet ver of met het vliegtuig. Begin dit jaar heb ik wel weer gevlogen vanwege een bruiloft. Vanwege familie en vrienden in het buitenland zal ik nog wel eens vaker een uitzondering maken, maar het grote verschil is dat ik nu echt niet meer zomaar vaak en ver ga ‘omdat het kan’.
Komend jaar (en hopelijk langer) ben ik weer van plan om niet te vliegen. De internationale campagne Flight Free 2020 heb ik naar Nederland gehaald om meer aandacht te vragen voor minder vliegen, zie hier: http://flightfree.nl/. Veel mensen zullen het vliegen nooit helemaal op willen geven, maar het is wel mijn doel om minder en bewuster vliegen normaler en bespreekbaar te maken. Wellicht dat die collega in de toekomst ooit weer gewoon met de auto naar Frankrijk gaat 😉
Hi Linda,
Ik las nu ook andere artikelen op je site. Goed bezig!
Zelf heb ik al jaren geleden besloten om helemaal niet meer te vliegen, tenzij het echt niet anders kan (medisch noodgeval oid) en ik heb het sindsdien geen moment gemist.
Ik word soms wel meewarig aangekeken door anderen als ik ze erop aanspreek. Het blijkt toch erg lastig om als je geconfronteerd wordt met sociaal steeds minder geaccepteerd gedrag, dit toe te geven en, sterker nog, je gedrag te veranderen. Ik vrees dat we een dikkere stok achter de deur nodig hebben, bijvoorbeeld in de vorm van hoge toeslagen of vliegvergunningen.
Succes met je plannen!
Ja gek dat je raar aangekeken wordt met iets dat je uit goede bedoelingen doet. Mensen vinden het natuurlijk niet leuk dat je ze confronteert. Anderen aanspreken op hun gedrag helpt denk ik niet zo goed, maar ik vertel graag over mijn treinreizen en laat dan best merken dat ik daar bewust voor kies. Verder vrees ik dat die stok inderdaad nog veel harder nodig is. Zonder betere wetgeving en regulering blijft vliegen voor veel mensen gewoon veel te makkelijk en verleidelijk.
Ik ben dus vorig jaar nog naar Schotland gevlogen, met de gedachte “dat compenseer ik wel”. Maar slechts enkele weken drong het tot me door dat compenseren inderdaad niet de oplossing is, maar voorkomen. Ik heb me echt heel slecht gevoeld over die vlucht…
Daarbij komt nog, dat CO2 in een hogere luchtlaag een factor 2.7 meer impact heeft op het broeikaseffect . Vraag mij niet hoe, maar de TU Delft heeft een rapport hierover.
In 2007 heb ik voor het laatst gevlogen. Geen kutsmoesjes, voor mij geldt dat het gewoon niet meer gaat. Met hoe ik me zorgen maak over het klimaat en wat ik doe om mijn eigen impact te beperken, voelt het gewoon helemaal fout en kan ik er niet meer van genieten. En ik heb sindsdien fantastische vakanties gehad op wonderschone plekken in Europa. Met de trein als we met ons tweeën waren en met het gezin met de auto. Korte weekjes naar de Elzas, de Ardennen, diep Duitsland in, en langere vakanties naar Polen (kanotochten!), Noorwegen, Slovenië, Cornwall, en meer en meer kom ik erachter dat ik nog voor de rest van mijn leven genoeg te ontdekken en te genieten heb in een straal van 1000 kilometer. Bovendien: de nachttrein komt weer terug en dat is helemaal geweldig. Ja, het is wat meer gedoe. Ja, het is wat duurder. Nou en?
En vergeet niet, lieve betrokken lezers en schrijvers van dit blog: met jouw bewustwordingsproces bén je al een voorbeeld voor je omgeving. En als uitgerekend jíj dan nog wel vliegt, geef je impliciet de boodschap af dat het wel acceptabel is. Dan kun je op je kop gaan staan met je argumenten, maar wat de doorslag geeft is de keuze die je uiteindelijk maakt. Niks anders.