Bijna alles en iedereen is tegenwoordig wel duurzaam. Maar wat betekent duurzaam precies? En hoe herken je greenwashing?
De definitie van duurzaam
Duurzaam is hip. Je hoort het begrip tegenwoordig overal genoemd worden. Duurzame huizen, duurzame schoenen, duurzame festivals en ga zo maar door. Maar wat betekent het eigenlijk wanneer iets duurzaam genoemd wordt?
Twee definities
Dikke kans dat als je je oma vraagt wat duurzaam is, ze wijst naar haar oerdegelijke keukentafel. Duurzaam betekent van origine dan ook dat iets lang meegaat, dat het weinig aan slijtage of bederf onderhevig is.
Tegenwoordig wordt het begrip duurzaam vaker toegepast wanneer iets minder belastend is voor het milieu. Dit is ook wat bedoeld wordt als iets ‘groen’ genoemd wordt. Let op: het gaat om minder milieubelasting. Dat is niet erg concreet, want minder belastend dan wat? En gaat het om de milieubelasting als gevolg van de productie, het gebruik, het afdanken of een combinatie hiervan?
Het ene duurzaam is het andere niet
In feite zijn er dus twee verschillende betekenissen van duurzaam en zitten daar bovendien nog wat haken en ogen aan. Laat je niet zomaar afschepen met de belofte dat iets wel goed is als het duurzaam zou zijn, maar probeer na te gaan wat er precies geclaimd wordt.
Als iets duurzaam is in de zin dat het lang meegaat, is het vaak automatisch ook minder belastend voor het milieu. Denk bijvoorbeeld aan die keukentafel die in geen honderd jaar vervangen hoeft te worden door een nieuw exemplaar. Dat wil overigens weer niet zeggen dat de tafel van FSC-hout gemaakt is of geproduceerd is in een energiezuinige fabriek.
Daarentegen zijn er ook dingen die lang meegaan en intussen juist heel belastend zijn voor het milieu zoals bijvoorbeeld een slijtvaste verf op basis van vluchtige stoffen. Andersom geldt dat producten die minder milieubelastend zijn niet per se ook lang meegaan. Het leukste is natuurlijk wanneer dingen op beide manieren duurzaam zijn.
Minder belastend dan wat?
Daarnaast kun je je nog afvragen wat er dan precies minder milieubelastend is. Technisch gezien is het lastig om te zeggen dat iets op zichzelf duurzaam is. Er is een vergelijking nodig om aan te duiden in vergelijking waarmee het dan minder milieubelastend is. Een vergelijking met een ander product en een specificatie van hetgeen waarmee de impact gemaakt wordt.
Is een bamboe wegwerpbordje duurzaam? Dat bordje op zich niet. Misschien is de productie van een bamboe wegwerpbordje minder milieubelastend dan de productie van een plastic wegwerpbordje en daardoor op dat vlak duurzaam. Maar vergelijk je met een keramieken bord en neem je naast de productie ook langdurig gebruik mee, zal zo’n bamboe wegwerpbordje helemaal niet zo duurzaam zijn.
Het is dus maar net wat je met elkaar vergelijkt.
Duurzaamheid staat niet op zichzelf
Ooit begon ik dit blog omdat ik me zorgen maak over klimaatverandering en ik me voornamelijk wilde verdiepen in hoe we als gedreven burgers onze CO2-uitstoot effectief kunnen verminderen. Als gevolg ging ik minder spullen kopen, minder vlees eten, minder vliegen.
Maar het milieu is niet alleen CO2 en klimaat. Daar hoort ook de rest van de atmosfeer, de bodem, het water, de flora en de fauna bij. En zoals in het milieu alles met elkaar verbonden is en op elkaar reageert, zo denk ik dat de staat van het milieu net zo goed te maken heeft met mensenrechten, emancipatie en dierenwelzijn.
Een maatschappij waarin mensen of dieren worden uitgebuit of achtergesteld zal weinig oog hebben voor het milieu en vooral ook ongunstig zijn voor de toekomst van die maatschappij zelf. Minderheden zullen zich eerder zorgen maken over hun positie, voedsel of vrede dan zich bezighouden met duurzaamheid. De armste mensen kunnen sowieso meestal het minst doen om klimaatverandering binnen de perken te houden, terwijl juist zij het eerste slachtoffer worden van natuurgeweld en voedseltekorten.
Klimaatverandering kan hierdoor een kloof tussen arm en rijk veroorzaken, tussen elite en minderheden. Als dit tot spanningen leidt, zal ook hierdoor minder oog zijn voor het milieu. Ik geloof daarom dat iedereen beter af is als er geen mensen en dieren zijn die achtergesteld worden. Uiteindelijk moeten we het toch allemaal samen doen op deze aardkloot.
Een voorbeeld van hoe al die aspecten samenhangen. Volgens velen is biologische groente minder duurzaam om te telen dan niet-biologische groente, omdat de opbrengst per hectare lager is en er voor een vergelijkbare opbrengst dus meer land nodig is. Als je bodemgesteldheid en behoud van biodiversiteit zwaarder laat wegen, is het telen van biologisch groente juist duurzamer dan niet-biologische groente. Als het gebruik van pesticiden ook nog eens voor gezondheidsproblemen zorgt bij boeren, slaat de balans nog verder door.
Ook hiervoor geldt dus: het is maar net wat je met elkaar vergelijkt. Ondanks dat vereenvoudigingen het een stuk overzichtelijker op maken, lijkt het me altijd het beste om zoveel mogelijk aspecten te laten meewegen.
Greenwashing
Omdat duurzaamheid zo hip is, ontstaan er in rap tempo steeds meer bedrijven die zich hierop richten. Op zich heel goed nieuws, want zo krijgen wij toegang tot steeds meer betere alternatieven.
Maar omdat mensen nu ook actief gaan vragen naar duurzame producten, wordt het ook voor minder idealistische bedrijven haast noodzakelijk om zichzelf een groen imago aan te meten. Helaas blijft het soms alleen bij dat imago, een façade, zonder dat hun producten daadwerkelijk duurzaam zijn of überhaupt ook maar iets duurzamer worden.
Wanneer een bedrijf of organisatie zich milieuvriendelijker of meer maatschappelijk verantwoord voordoet dan dat het daadwerkelijk is, spreken we van greenwashing, groen wassen.
Vormen van greenwashing
Er zijn zeven manieren waarop greenwashing plaats kan vinden: The Seven Sins. Tessa legt ze allemaal uitgebreid uit in haar blog op Awkward Duckling. Hieronder in het kort:
Sin of the Hidden Trade-Off
Er wordt nadruk gelegd op een duurzaam aspect van een product, terwijl de andere aspecten helemaal niet duurzaam zijn. Dit is soms keiharde, bewuste greenwashing, maar komt ook voor bij kleine bedrijfjes die iets goed willen doen, maar zich nog onvoldoende verdiept hebben in alle aspecten van hun product. Denk bijvoorbeeld aan verpakkingsvrije zeep die van palmolie gemaakt is. Het is de kunst om het benoemde voordeel af te wegen tegen de vaak veel minder duidelijke nadelen.
Sin of No Proof
Een bedrijf beweert iets duurzaams te doen zonder dat dit te controleren is. Als het bewijs er in werkelijkheid wel is, is het een gemiste kans van een bedrijf om dit niet openbaar te maken, maar zullen ze dit graag met je delen als je er naar vraagt. Meestal is het echter een veel voorkomende vorm van opzettelijke greenwashing.
Sin of Vagueness
Ontzettend veel producten worden aanbevolen door claims die eigenlijk helemaal niets betekenen omdat het geen beschermde termen zijn. Voorbeelden van zulke claims zijn natuurlijk, dermatologisch getest, puur, ambachtelijk en reef safe. Ook groen en duurzaam betekent in feite niet veel als niet duidelijk gemaakt wordt in vergelijking waarmee het minder milieubelastend is.
Sin of Worshipping False Labels
Logo’s of tekst op een verpakking of website wekken de indruk dat een derde partij het product aanbeveelt of goedkeurt, maar deze logo’s of tekst zijn niet van een bestaande instantie en dus hartstikke nep. Bedrijven kunnen zoiets natuurlijk niet per ongeluk doen, dus dit is pure misleiding! Een vorm van greenwashing die vaker voorkomt dan je denkt.
Sin of Irrelevance
Soms wordt een product aangeprezen met een claim waar je weinig aan hebt, omdat dit al een wettelijke vereiste is of omdat het voor alle producten uit die categorie geldt. Zo moeten detergenten in schoonmaakmiddelen bijvoorbeeld bij wet biologisch afbreekbaar zijn, dus merken die hiermee te koop lopen doen niet per se iets extra’s dan voldoen aan de wet.
Sin of Lesser of Two Evils
Hierbij gaat het om een beter alternatief voor een product in een categorie die alsnog extreem vervuilend is. Het bamboe wegwerpbordje is bijvoorbeeld the lesser evil ten opzichte van het plastic wegwerpbordje, maar het blijft wegwerpspul. Een ander voorbeeld is een elektrische auto die op termijn een schonere optie is dan een benzineauto, maar waarvoor nog altijd bakken energie en mijnbouw vereist zijn. Het bieden van zo’n lesser evil leidt af van echt betere alternatieven zoals servies van de kringloop of de fiets.
Sin of Fibbing
Claims waarbij ronduit gelogen wordt. Zo maakt KLM reclame voor klimaatneutraal vliegen, terwijl dat natuurlijk nooit mogelijk is zolang er nog kerosine nodig is om te vliegen. Vaak zijn dubieuze claims niet goed te checken, waardoor het altijd verstandig is om te blijven waken voor mogelijke leugens.
Een heel spectrum van greenwashing
Zoals het ene duurzaam het andere niet is, zo is ook het ene greenwashing het andere niet. Uit de zeven bovengenoemde punten zul je al gemerkt hebben dat er soms opzettelijk misleid wordt en er soms wel goede wil is maar het simpelweg nog niet helemaal goed lukt.
Als Shell beweert heel duurzaam te zijn, terwijl ze nauwelijks investeren in hernieuwbare energie en volledig leunen op het omstreden en onbewezen succesvolle carbon capture storage, lijkt me dat opzettelijke, leugenachtige greenwashing. Een H&M dat een conscious lijn uitbrengt, verbetert een klein stukje van hun aanbod, maar laat intussen nog steeds kleding van slechte kwaliteit maken door onderbetaalde arbeiders. Dat weten ze natuurlijk zelf ook dondersgoed.
Veganistisch is een heel duidelijke term, maar hoe dit verhoudt tot duurzaamheid in het algemeen is een stuk complexer dan sommige merken willen doen lijken. Een veganistische tas die van plastic gemaakt is, lijkt diervriendelijker, maar is deze ook milieuvriendelijker? Een reclame voor veganistische sieraden deed me denken aan het blikje glutenvrije ananas. Je moet je best doen om niet-veganistische sieraden te vinden.
Soms claimen fans van een merk meer dan de fabrikant zelf. Zo gaan veel mensen er vanuit dat Lush duurzaam, ‘natuurlijk’ en veganistisch, terwijl het honing en synthetische ingrediënten van aardolie en palmolie gebruikt. Zelf beweren ze alleen vegetarisch, dierproefvrij en verpakkingsvrij te zijn, waardoor de fans eigenlijk meer greenwashing veroorzaken dan het merk zelf. Hoewel Lush ook graag gebruik lijkt te maken van dat niet geheel terechte groene imago. De toelichting bij de claim dat ze ethisch zouden inkopen, wijst enerzijds op gewenst beleid, maar het is ook duidelijk dat er informatie ontbreekt, waardoor je kunt vermoeden dat niet alles rozengeur en maneschijn is.
Tenslotte zijn er ook producten die wel degelijk behoorlijk duurzaam lijken te zijn. Wellicht is er dan geen sprake van echte greenwashing, maar alsnog kun je misleid worden. Zo wordt er vaak geroepen dat een product duurzaam is om je het idee te geven dat je iets goeds doet als je het koopt. Maar heb je het überhaupt wel nodig? Vergeet niet dat vrijwel elk bedrijf als doel heeft om winst te maken en dus om jou tot consumeren aan te zetten. Sommige bedrijven laten jou zelfs betalen om reclames te ontvangen van duurzame producten waarvan je niet wist dat je ze nodig had.
De Dopperflessen zijn een fantastisch alternatief voor plastic wegwerpflesjes, maar sommige mensen verzamelen een hele regenboog aan kleuren en daarmee schieten ze volledig aan het doel voorbij. Hoewel je met duurzame producten zeker een betere aankoop kan doen in vergelijking met een minder duurzaam alternatief, is een product op zich nooit ‘goed voor het milieu’. Ook duurzame spullen veroorzaken een zekere mate van milieubelasting en dienen met mate geconsumeerd te worden.
Greenwashing herkennen en checken
The Seven Sins zijn een goede basis om greenwashing te leren herkennen. Om voortaan niet meer zo makkelijk in de maling genomen te worden, kun je bovendien de volgende stappen doorlopen.
Ga er niet zomaar vanuit dat het wel oké is als iets duurzaam genoemd wordt. Laat je niet misleiden door suggesties, claims of ‘van horen zeggen’, maar lees zelf etiketten en verzamel informatie. Weet waar je op moet letten, bedenk wat je zelf belangrijk vindt en oordeel dan ook zelf.
Ga na wat je zelf belangrijk vindt als je een product of merk wil beoordelen. En koop uiteraard alleen wat je echt wil gaan gebruiken en niet alleen omdát het een groen imago heeft. Wil je een keukentafel die vooral lang meegaat of moet die ook nog van FSC-hout gemaakt zijn? Vind je een shampoo goed genoeg als er geen aardolie voor gebruikt is of moet het ook dierproefvrij zijn?
Zoek naar informatie via de website van de producent zelf. Andere websites kunnen soms ook handig zijn, maar houd altijd in gedachten hoe (on)afhankelijk en betrouwbare deze informatie kan zijn.
Wat wordt er precies geclaimd? Als een product duurzaam wordt genoemd, waarmee wordt het dan vergeleken en is dat wel een zinvolle vergelijking? Prik door mooie verhalen heen en probeer eruit te filteren wat er precies wel of niet duurzaam is en waarom dan.
Zijn er naast die claim nog factoren die mogelijk veel minder duurzaam zijn? Bedrijven pronken graag met hun beste kanten, maar zijn er nog zaken die van belang zijn maar niet vernoemd worden? Dit is een belangrijk punt, want ook als hun ene duurzame claim helemaal op orde is, kan het product uiteindelijk alsnog een weinig duurzame keuze zijn. Een energiezuinige laptop is bijvoorbeeld fijn, maar als hij niet lang meegaat, is dat helemaal niet duurzaam. Probeer te verzinnen hoe het product gemaakt wordt en welke grondstoffen, processen en arbeid er mee gemoeid is.
Vraag het bedrijf om opheldering over alles wat onduidelijk is. Vraag om bewijs en toelichtingen. Schroom niet om duidelijk te maken wat je zelf belangrijk vindt en terug zou willen zien in het product. Vraag wat ze met deze onderwerpen doen. Blijf net zolang doorvragen, totdat je genoeg weet. Laat het tussendoor even bezinken en bedenk of er nog andere aspecten zijn die je opgehelderd wil hebben.
Neem transparantie mee in je conclusie. Ben je tevreden met de antwoorden die je gekregen hebt? Mooi! Soms kun je zomaar prettig verrast worden. Soms krijg je echter geen reactie, een nauwelijks fatsoenlijke reactie of een zeer beknopte niet onderbouwde ‘perfecte’ reactie en betekent dat meestal weinig goeds. Maar heel vaak zul je merken dat je met gemengde gevoelens achterblijft. Neem in je oordeel dan zeker mee in hoeverre je vragen beantwoord zijn. Een heel transparant bedrijf dat aangeeft op sommige punten duurzamer te zijn dan op andere punten is vaak een stuk betrouwbaarder en ambitieuzer dan een bedrijf dat perfecte antwoorden geeft op een deel van je vragen maar niet ingaat of ontwijkend antwoordt op andere vragen. Transparantie is misschien nog wel belangrijker dan wat ze op dat moment daadwerkelijk voor elkaar krijgen.
Laat het bedrijf weten wat je ervan vindt. Je hebt al laten weten wat je belangrijk vindt, maar het is ook belangrijk om te laten weten of je vindt dat ze op de goede weg zijn of dat ze volgens jou nog kunnen of moeten verbeteren. Bedrijven met oprechte duurzame ambities zijn hier over het algemeen zelf al mee bezig en kunnen extra aanvullingen wel op prijs stellen en andere bedrijven verdienen gewoon een schop onder hun kont. Op die manier kunnen we heel direct en concreet om betere duurzame alternatieven vragen.
Wauw, dankjewel voor je licht op dit onderwerp. Mijn vriend en ik zijn dikwijls in dialoog als we weer eens voor een duurzaamheidsdilemma staan. Afgelopen week, in Frankrijk, was dat: kiezen we de biologische appels verpakt in plastic komend uit Argentinië OF de bespoten niet-bio appels uit Frankrijk? We kozen voor optie 2 vanwege uitstoot CO2 bij transport van optie 1.
Oh, dat is ook wel echt een lastig dilemma. Vaak moet je een afweging maken tussen verschillende dingen zoals uitstoot, pesticiden en plastic in dit geval. Het helpt om te bepalen wat je dan zelf het belangrijkst vindt, maar dat vind ik zelf vaak wel erg lastig. Hopelijk heeft het jullie er niet van weerhouden om te genieten van Frankrijk en de appels 😉
Wat een goed stuk! Heel belangrijk om te laten zien dat “duurzaam” een relatief begrip is en vanuit bedrijven van alles kan betekenen. Fijn dat er meer aandacht voor komt, maar vervelend dat er daardoor ook meer misbruik van gemaakt wordt. Terwijl mensen juist zo graag iets goeds willen doen!
Toevallig heb ik vorige week een Dopper gekocht. Ik gebruikte eerst wegwerpflesjes gewoon heel lang en verving ze om de zoveel tijd, maar wilde toch graag een herbruikbaar flesje dat je gewoon kunt afwassen. En de Doppers zien er zo mooi uit! Dus eindelijk zwichtte ik. Toen ik thuis kwam, bedacht ik me echter dat die Dopper wel van plastic is gemaakt… Dus dat ik qua duurzaamheid beter een fles van RVS had kunnen kopen. Maar ja, die vind ik dan weer niet zo mooi… Goed, uiteindelijk geen vervelend gevoel bij mijn Dopper, want het is zeker al een stap in de goede richting, en ik word er blij van als ik dat vrolijke roze flesje zie, maar toch. Duurzaamheid blijft relatief…
Relatief is het juiste woord inderdaad! RVS gaat misschien wat langer mee maar kost wel enorm veel energie in de productie, dus of het echt duurzamer is zou ik niet eens durven zeggen. Op een of andere manier kun je altijd wel iets verzinnen dat beter kan, maar maak jezelf ook niet gek daarmee. Leven zonder impact is ook niet reëel. Een Dopper is sowieso al beter dan wegwerpflesjes, dus je hebt een prima aankoop gedaan! Ik vind ze ook erg mooi, maar mag pas een nieuw kleurtje als mijn huidige echt aan zijn eind is en dat is ie gelukkig nog lang niet.
Wat een fijn en lekker lang artikel! Ben hier echt even voor gaan zitten! En je opmerking over die glutenvrije ananas deed me heel erg denken aan een reclame die ik laatst zag voor een shampoo die (onder andere) werd aangeprezen als glutenvrij. Say what? Normaal zijn shampoos toch al glutenvrij? Hoe is glutenvrij relevant voor een shampoo? 😛
Haha, glutenvrije shampoo, die kende ik nog niet. Je zou het toch bijna kopen uit sympathie voor het creatieve talent van de reclamemakers 😉
Haha ja ik had laatst ook een shampoo waarop werd geclaimed dat ‘ie glutenvrij was. Hilarisch (en ook een klein beetje triest, want kennelijk zijn er dus wel mensen die daar ‘intrappen’ en dan denken dat andere shampoos misschien niet glutenvrij zijn)
Laten we er maar om lachen dan 😉
Wauw, wat een fijn artikel. Wat heb je daar een hoop tijd in gestoken, geweldig! Dankjewel voor het delen. Het is af en toe een behoorlijke uitdaging om het groen te doen. Voor mij geldt dat als consument maar ook als winkelier is het vaak een zoektocht naar wat nu echt groen is en ethisch verantwoord. Er zijn zoveel afwegingen te maken en vragen te stellen, zoals je in dit artikel ook aangeeft. En dan ben ik superblij met feedback en inzichten van mede-groendoeners 🙂
Persoonlijk zie ik duurzaamheid ook als iets dat constant in ontwikkeling is. Als je bedenkt welke producten er de laatste vijf jaar op de markt zijn gekomen als alternatief voor vervuilende(r) producten, dan word ik daar best blij van. Anderzijds heb je ook gelijk dat je kritisch moet blijven en je af kunt vragen of sommige producten wel nodig zijn. Maar het feit dat er zoveel meer mensen bezig zijn met een zoektocht naar ‘duurzamer’ leven en positief kritisch naar consumeren en verbruiken kijken vind ik echt heel bemoedigend en hoopgevend.
Die ontwikkeling is een mooie toevoeging! Er verandert inderdaad steeds weer vanalles, in het aanbod van producten en materialen en in ons inzicht in wat beter is. Het blijft continu afwegen. Met spullen en kleding vind ik het soms lastig om een grens te trekken, want je hebt uiteindelijk vrijwel niks écht nodig, maar er zijn een hoop dingen die het leven een stuk leuker en aangenamer maken. Ik vind dat je een heel mooi aanbod hebt in je webshop! Het is goed te zien dat je niet zomaar alles verzameld hebt met een groen imago, maar er echt over nagedacht hebt. Dat steeds meer mensen daar behoefte aan hebben en over nadenken, geeft mij ook veel hoop tussen het nieuws over de grote vervuilers door. Stemmen met de portemonnee! 🙂
Haha inderdaad. Maar het is echt idioot wat voor niet-relevante claims er op producten staan tegenwoordig… En echt jammer hoeveel mensen er in trappen…
PS Kan het privacy-hokje ook automatisch aangevinkt blijven met een cookie, net als die voor het bewaren van mijn gegevens voor een volgende reactie?
Ja, soms vind ik het onvoorstelbaar waar mensen in trappen. Van de andere kant is er ook zó veel waar je op ‘moet’ letten dat het ook wel weer begrijpelijk is dat mensen op al die claims af gaan. Maar ja, wel verstandig om in gedachten te houden dat de meeste bedrijven toch voornamelijk gewoon je geld willen hebben.
Dat hokje is wel irritant hè? Was inderdaad fijner geweest als je net als die cookies één keer toestemming geeft, maar dat kan bij comments helaas (nog) niet. Die nieuwe privacywetgeving is nog zo nieuw dat ik hoop dat er de komende tijd betere software beschikbaar komt om dit soort dingetjes wat gebruiksvriendelijker te maken.
Ahhh ja ik snap het. Ik heb zelf niet zo’n aanvinkhokje, maar in mijn privacystatement de melding dat mensen er akkoord mee gaan bij het gebruiken van mijn site.
Ik had begrepen dat dat wettelijk niet voldoende is, maar misschien dat ik dat later stiekem ook ga doen als er geen betere software komt 😉
Oei, dan moet ik misschien wel even iets extra’s zoals zo’n hokje regelen… Grote bloggers als Cynthia hebben dat niet though, en ik neem aan dat zij zich wel goed laten adviseren over dat soort zaken.
Ik weet niet ook niet helemaal zeker hoor. Volgens mij zijn die regels er in eerste instantie vooral voor bedoeld om grote bedrijven te dwingen om beter met gegevens om te gaan. Zelfs als grote blogger stelt het verzamelen van data dan niet zoveel voor in vergelijking met bijvoorbeeld zorgverleners, ook qua gevoeligheid. Dan is het misschien niet heel erg als we er niet perfect aan voldoen, maar voor mijn eigen gemoedsrust doe ik het nu maar even zo.
Wat een handig artikel Linda! (En wat mega uitgebreid weer, haha) Er is zoveel onduidelijkheid over wat duurzaamheid precies is, dat het echt fijn is dat er ook mensen zijn die de tijd nemen om het uit te leggen.
Haha, welke grote schrijver/denker/wetenschapper zei ooit ‘ik schrijf je een lange brief, want ik heb geen tijd voor een korte’? :’)
Pingback: Duurzame producten herkennen met 7 vragen - Aandachtige Blog
Super fijn artikel! Ik ben hier steeds meer mee bezig, zeker omdat we dit jaar op vakantie willen en we nu net een maandje samenwonen.
Hoe vaker de term duurzaam wordt gebruikt, hoe minder ik alle bedrijven vertrouw dat ze de waarheid spreken.
Heel goed dat je erop let! Juist met verhuizen komt er al zoveel op je af dat het verleidelijk is om dan even voor makkelijk te gaan. Maar het scheelt al een hoop als je een beetje weet waar je op kan letten. Kunnen we in ieder geval de grote onzin er wel ontmaskeren.
Soms word ik er ook erg sceptisch van als alles alsmaar duurzaam genoemd wordt, terwijl ik allerlei kanttekeningen zie, maar soms moeten we ook gewoon kiezen voor het minst ‘slechte’ of af en toe iets door de vingers zien, omdat het anders echt niet meer te doen is. Niet vergeten te genieten van het samenwonen! 🙂
Pingback: Greenwashing
Pingback: Hip én duurzaam op de piste (én thuis) met de Protest wintercollectie - Kim op reis